آیا می توان هم وجه التزام و هم خسارت تادیه را در یک پرونده مطالبه کرد؟ این سوال مهمی است که قانون و رویه ی قضایی به آن پاسخ گفته است.
خسارت تاخیر تادیه ریشه در ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی دارد. در این ماده شرایطی بیان شده است که در صورت جمع بودن تمامی آنها امکان مطالبه ی این خسارت وجود دارد. اما در طرف مقابل مبنای وجه التزام را باید در ماده ۲۳۰ قانون مدنی دانست، که در این ماده تعریف وجه التزام توسط قانونگذار صورت گرفته است.
در این مطلب این موضوع را برررسی می کنیم که خسارت تاخیر تادیه چیست؟ وجه التزام چیست؟ تفاوت این دو چیست؟ و از همه مهمتر اینکه آیا میتوان در یک دعوا هر دوی آنها را خواست؟ یعنی می توان بر اساس یک قرارداد موجود هر دوی آن ها را مطالبه کرد؟ و به طور کلی به تمامی سوالاتی که پیرامون این دو نهاد حقوقی مطرح می شوند پاسخ خواهیم داد و آنها را بررسی خواهیم کرد.
خسارت تاخیر تادیه چیست؟
ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی خسارت تاخیر تادیه را تعریف می کند و ضمن آن شرایطی که بر اساس آن می توان آن را مطالبه کرد بیان می دارد. بر اساس این ماده:
در دعاویی که موضوع آن دین و از نوع رایج بوده و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نموده، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالیانه از زمان سر رسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر اینکه طرفین به نحو دیگر مصالحه کنند.
به عبارتی ساده؛ خسارت تاخیر در پرداخت پول را خسارت تاخیر تادیه می گوییم.
بر اساس ماده ی فوق الذکر در صورتی که تمامی شروط ۳ گانه ی زیر وجود داشته باشند امکان دریافت خسارت تاخیر تادیه وجود خواهد داشت:
- موضوع تعهد پرداخت پول رایج ایران باشد. ( توجه شود که قانونگذار از عبارت وجه نقد استفاده نکرده بلکه از عبارت وجه رایج استفاده نموده که فقط پول ایرانی را در بر می گیرد بنابراین نمی توان بدای ارز خارجی خسارت تاخیر تادیه لحاظ کرد.)
- طلبکار باید طلب خود را مطالبه نموده باشد. این مطالبه می تواند به صورت رسمی یعنی اظهارنامه یا دادخواست بوده باشد یا اینکه به صورت غیر رسمی یعنی پیامک یا پیام در واتسپ و تلگرام.
- شاخص قیمت سالانه تغییر فاحش کرده باشد. یعنی تورم قایل توجه باشد. بر اساس شرایط اقتصادی کشور این شرط مفروض است.
توجه داشته باشید که تفاوتی نمی کند که این دین ناشی از اعمال حقوقی، مانند عقود قرض و بیع و اجاره باشد یا اینکه ناشی از واقع حقوقی مثل اتلاف و تسبیب، یا اینکه بر اساس حکم قانونی مانند نفقه باشد.
جهت ارتباط با بهترین وکلای کرج با شماره ی ۰۹۱۲۳۲۷۴۱۳۶ تماس حاصل نمایید
آیا حکم اعسار مانع از پرداخت خسارت تاخیر تادیه است؟
ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی داشتن تمکن مدیون را شرط دانسته است اما رویه ی قضایی تفسیر خاصی از این بخش از ماده دارد.
بر اساس آرای صادر شده و نشست های قضایی متعدد:
در صورت اثبات اعسار مطلق، خسارت تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد و در صورت اثبات اعسار نسبی ( یعنی اگر تقسیط بندی شده باشد) خسارت تاخیر تادیه تعلق می گیرد.
این حکم در دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۸۷۹۱۱۸۰۰۳۷۵ صادره از دیوان عالی کشور نیز ذکر شده است.
ابتدا و انتهای محاسبه خسارت تاخیر تادیه چه زمانی است؟
ابتدای محاسبه خسارت تاخیر تادیه زمانی است که طلبکار، طلب خود را مطالبه کرده باشد. که همانطو که ذکر شد این مطالبه می تواند در قالب اظهارنامه یا حتی به صورت پیام در صفحات مجازی یا به طور کلی به هر طریقی که مدیون از آن آگاه شود باشد. در این مورد توصیه می گردد که از طریق اظهارنامه اقدام شود تا اطمینان بیشتری وجود داشته باشد.
انتهای محاسبه خسارت تاخیر تادیه زمانی است که حکم صادر می شود. اما بر اساس رویه ی تحسین بر انگیز، محاکم میزان خسارت تاخیر تادیه را در حکم خود درج نمی کنند بلکه محاسبه آن را تا زمان اجرای حکم، به مرحله ی اجرا واگذار می کنند. چرا که ممکن است از زمان صدور حکم تا زمان اجرای آن زمان زیادی سپری شود و بر این اساس شخص طلبکار متضرر گردد.
وجه التزام چیست؟
وجه التزام یعنی طرفین مبلغ مقطوعی را به عنوان خسارت ناشی از نقض عهد در قرارداد تعیین کنند؛ به این صورت که اگر نقض عهد صورت گیرد، مدیون باید آن مبلغ مقطوع را بپردازد، چه آن خسارت کمتر از آن میزان باشد و چه بیشتر از آن.
این همان چیزی است که در ماده ۲۳۰ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است. بر اساس این ماده:
اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که، در صورت تخلف، متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید، حاکم نمی تواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه ملتزم شده است محکوم کند.
مثلا شما قراردادی با شخص الف منعقد می کنید و او متعهد می شود که آپارتمانی را در تاریخ مشخص به شما تملیک کند و اگر در تاریخ مشخص اقدام نکند روزانه ۱ میلیون تومان خسارت به شما پرداخت کند. این مبلغ که به شکل مقطوع تعیین می شود را وجه التزام قراردادی می گوییم.
توجه داشته باشید که وجه التزام را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
- وجه التزام عدم انجام تعهد: مانند خسارت مقطوعی که برای عدم رساندن غذای یک مهمانی تعیین می شود.
- وجه التزام تاخیر در انجام تعهد: مانند مبلغ روزانه ای که برای تاخیر مستاجر در تخلیه ملک تعیین می شود. ( موضوع ماده ۲۳۰ قانون مدنی)
جهت ارتباط با بهترین وکلای کرج با شماره ی ۰۹۱۲۳۲۷۴۱۳۶ تماس حاصل نمایید
آیا در قرارداد پیش فروش ساختمان می توان وجه التزام درج کرد؟
اگر وجه التزام مندرجه از مبالغ مذکور در ماده ۶ قانون پیش فروش ساختمان بیشتر باشد، قید کردن وجه التزام امکان پذیر است و هیچ مانعی برای آن وجود ندارد؛ اما اگر وجه التزام تعیین شده کمتر از مبلغ تعیین شده در ماده ی فوق باشد، باطل است.
آیا در صورت وجود قوه ی قاهره باید وجه التزام پرداخت شود؟
خیر؛ وجه التزام مبلغی مقطوع است که به عنوان خسارت تعیین می شود. بر این اساس در صورت وجود قوه قاهره از آنجایی که نقض تعهدی صورت نگرفته است و علت عدم انجام تعهد قوه ی قاهره بوده پس خسارتی را نمی توان مطالبه کرد و همینطور وجه التزام نیز قابل مطالبه نخواهد بود. مگر اینکه شرط خلاف شده باشد.
شایان ذکر است که تحریم در صورتی می تواند قوه ی قاهره محسوب شود که در زمان انعقاد عقد وجود نداشته باشد، در زمان انعقاد عقد قابل پیش بینی نبوده و اینکه نتوان به صورت متعارف و معمول تحریم ها را دور زد.
آیا وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه قابل جمع هستند؟
در بالا به تعریف هر کدام از وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه پرداختیم. در مقایسه این دو با یکدیگر باید گفت که وجه التزام مبنای قراردادی و خسارت تاخیر تادیه مبنای غیر قراردادی دارد. وجه التزام مبلغی مقطوع است که در هر حال باید توسط مدیون پرداخت شود هر چند که خسارتی به طلبکار وارد نشده است. اما خسارت تاخیر تادیه را فقط در صورت جمع بودن شرایط فوق الذکر می توان مطالبه کرد.
وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه قابل جمع نیستند. زیرا بر اساس یک اصل حقوقی؛ مطالبه دو خسارت برای یک دین قانونی و مشروع نیست. دریافت خسارت تاخیر تادیه در صورتی که مبلغی به عنوان وجه التزام تعیین شده باشد فاقد مبنای قانونی و بر خلاف اصل انصاف و عدالت قضایی است.این نظر در آرای متعدد قضایی مورد تایید قرار گرفته است.
☜ در دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۷۰۴۰۰۳۶۹ صادره از دادگاه تجدیدنظر استان تهران: شخص از دیگری مطالبه وجه چک به مبلغ ۷۰ میلیون تومان، وجه التزام، خسارت تاخیر تادیه و خسارت دادرسی داشته است. در رای دادگاه تجدیدنظر آمده است که خسارت تاخیر تادیه با توجه به پیش بینی وجه التزام مبنای قانونی ندارد و پرداخت دو نوع خسارت به دور از عدالت و انصاف است.
☜ در دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۲۲۳۳۰۰۹۵۶ صادره از دادگاه تجدیدنظر استان تهران آمده است که در مورد خسارت تاخیر تادیه از وجه التزام درج شده در قرارداد فی مابین که خود خسارت است خارج از مفهوم ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی می باشد.
نتیجه گیری
خسارت تاخیر تادیه و وجه التزام هر دو معیاری برای محاسبه ی خسارت وارد شده به طلبکار می باشند که یکی از آنها مبنای قراردادی و مبلغی مقطوع می باشد و دیگری مبنایی غیر قراردادی و در مورد وجه رایج کشور با جمع شرایط وفق الذکر می باشد.
پاسخ به این سوال که آیا وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه قابل جمع هستند؟ منفی می باشد و بر اساس اصول حقوقی از دو جهت نمی توان خسارت گرفت و این عمل خلاف اصل عدالت و انصاف می باشد.
جهت ارتباط با بهترین وکلای کرج با شماره ی ۰۹۱۲۳۲۷۴۱۳۶ تماس حاصل نمایید
